Closing Time: een sprankelende tentoonstelling!

Door Bert Bevers

Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) gaat eind dit jaar voor lange tijd dicht. Er gaan ingrijpende restauratiewerken uitgevoerd worden. Als laatste tentoonstelling voordat die klus wordt opgepakt is er momenteel Closing Time te zien. Beeldend kunstenaar en dichter Jan Vanriet kreeg de volledige vrijheid om zijn eigen werken te spiegelen aan kunst van oude en moderne meesters uit de collectie van het museum. Dat heeft de beminnelijke Vanriet zich geen twee keer laten zeggen. Hij plaatste doeken van oude en moderne kunstenaars op verrassende wijze naast elkaar, maar koos er toch vooral voor werk van eigen hand (veelal recent, en gemaakt tussen 1990 en 2010) naast erkende topstukken te plaatsen.

Onmiddellijk bij binnenkomst kijkt Jan Vanriet je vanaf een zelfportret aan. Soms duurt het even voordat je het déclic maakt, maar dikwijls is het je in één oogopslag duidelijk waarom de werken naast elkaar hangen zoals ze naast elkaar hangen. Neem De twee lentes (1910) van Gustave Van de Woestyne, met daarnaast een nieuw vrouwenportret van Vanriet zelve (hierboven). Die doeken zijn ontegenzeglijk verwánt.

Dat geldt evenzeer voor De morgen (1885) van Louis Artan en De schipbreuk (2005), daar hoef je geen tekeningetje bij te maken. Er zit honderdentwintig jaar tussen beide doeken (boven), maar het lijkt of ze op hetzelfde moment vanaf een zelfde dijk door twee verschillende kunstenaars zijn gekonterfeit.

Jan Vanriet deelde Closing Time in twintig min of meer herkenbaar thematische 'hoofdstukken' in. Beneden zijn I De schilder zijn vrouw, II De jacht, III Lacrima, IV Le rouge et le noir, V Prelaat, VI Diaspora, VII De Laatste dag, VIII De wandeling, IX Transport, X Doctrine, XI Dichterdood, XII Maikäfer, Flieg!, XIII De voorstad, XIV Stil leven, XV Het lot, XVI De Ziener en XVII Verkoolde vaas te zien. Op de eerste verdieping kun je genieten van XVIII De vlucht, XIX Propaganda en XX Exit.

Vanriet herplaatste werk van illustere grootheden als Quinten Matsys, Hans Memling, Rogier van der Weyden maar ook doeken van recenter kunstenaars als Gustave Van de Woestyne, Valerius De Saedeleer, Gustaaf De Smet, Lovis Corinth, Kees van Dongen en - opvallend vaak - James Ensor. De combinatie (hierboven) van Verbazing van het masker Wouse (1889) van James Ensor en Signaal (2008) wérkt. Vaak kun je niet eens beredeneren waarom, maar gewoonweg de vaststelling doen. Hetzefde geldt (hieronder) voor Kleine Jeanne (1908) van Jules Pascin en Afstamming (2008).

Vanriet, die zelf dichtbundels als Geen hond die brood lust publiceerde, illustreerde veel literair werk van anderen (ik noem Hugo Claus, Maarten Doorman en Patricia Lasoen) en ontwierp de omslagen van talloze boeken (van onder meer Cees Nooteboom) alsmede vele nummers van Revolver, het tijdschrift van Gerd Segers waarvan onlangs het laatste nummer verscheen. Die zijn (zie onder) uitgestald in meerdere vitrines.

Vanriets eigen carriëre komt uitvoerig in beeld, vooral aan de hand van foto's die Herman Selleslags door de jaren heen van hem, zijn werk en zijn vrienden maakte. Beslist verrassend is de confrontatie die hij in de Rubenszalen het werk van de geniale Pieter Paul laat aangaan met grote moderne doeken (onder). Alsof de ruimte er plotsklaps anders door oogt.

Een werkelijk adembenemend ensemble vind ik Drie mannen, grijs (2003), Concetto spaziale (1965) van Lucio Fontana, Drie nagels (2005) en Calvarieberg (1475) van Antonello da Messina. Het lijkt of het werk van toch zulke uiteenlopende artiesten als Da Messina en Fontana immer op deze combinatie (onder) heeft gewacht.

Jan Vanriet, ik kan het niet duidelijker zeggen, stelde met Closing Time een waarlijk sprankelende tentoonstelling samen. Zijn eigen werk komt prachtig naar voren, en de vele doeken die je als trouw bezoeker van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten al zo goed dacht te kennen, komen door de verfrissende inrichting - hoe oud ze soms ook zijn - haast als nieuw over. Een prestatie van formaat. Wie Closing Time niet gaat zien is een dief van zichzelf.

Closing Time, Museum voor Schone Kunsten, Leopold De Waelplaats, 2000 Antwerpen, dinsdag tot zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 10.00-18.00 uur. Gesloten op maandag, 1 mei, en 13 mei (Hemelvaart). Te zien tot 3 oktober 2010.